Den svenske peik-og-klikk-grøssaren Year Walk kom først ut på iOS i februar 2013. Sidan då har me (iallfall enkelte av oss) som ikkje driv med epleelektronikk stått utanfor og sett på, med store auge og spytt i munnviken. Men no har skåningane i Simogo endeleg invitert Steam-bermen med på tur inn i dei djupe, snøkledde, svenske skogane – ein tur som ikkje så lett skal la seg slette frå minnet.
Eg likar grøssarar, la det vere sagt med det same. Eg likar det dirrande ubehaget, den nervøse prikkinga i fingrane, frysningane på ryggen, når eg sit der og veit, berre veit, at kva tid som helst kjem det til å skje eit eller anna som får meg til å hoppe i stolen. Og eg har spelt ein del grøssarar opp igjennom, så eg veit sånn nokolunde korleis dei fungerer, korleis dei byggjer opp spenninga, om lag kva tid eg kan forvente å få meg ein real støkk. Men eg har aldri opplevd at eit spel har fått meg til å hyle. Ikkje før no.
Grøssar i peik-og-klikk-format
Men bi litt før du melder din ankomst i kommentarfeltet. Det er nemleg ikkje slik at Year Walk nødvendigvis er det skumlaste spelet eg har vore borti; det er andre faktorar involvert her som gjer dette til ei heilt spesiell, og inderleg urovekkjande, oppleving.
Lat oss byrje på byrjinga: Year Walk er eit todimensjonalt peik-og-klikk-spel der du ser verda gjennom auga til ein i utgangspunktet namnlaus mann som bur i ei lita hytte i ein skog ein eller annan stad i Sverige. Det er utanfor denne hytta du står ved spelets byrjing, og derifrå kan du gå mot aust eller mot vest, for så å kunne hoppe eit hakk nord eller sør ved visse lett kjennelege merkepunkt i skogen.
For ordens skuld: Det er strengt tatt ikkje snakk om å bevege seg i tre dimensjonar her, iallfall ikkje i speltradisjonell forstand. Spelverda er bygd opp av eit nettverk av mindre område der du fritt kan bevege deg sidelengs, på aust/vest-skalaen, mens perspektivet til ei kvar tid er låst mot nord.
Dei første få minutta handlar utelukkande om å finne vegen til den einaste plassen du førebels kan gå til, nemleg ein gard med ei vindmølle. Der byrjar historia. Om den skal eg røpe så lite eg berre kan. Eg nøyer meg med å bemerke at det heile baserer seg på ei svensk segn om at ein kan få eit innblikk i framtida ved å gå på ein såkalla «årsgång», derav Year Walk. Kva dette inneber skal de få gleda av å finne ut av sjølv.
Observasjonsbaserte gåter
Når spelet så først kjem i gang, blir fleire av desse små områda opna opp, og det same blir på mange måtar spelet i sin heilskap: Stemninga er påfallande dyster frå første stund, og den karakteristiske, lett surrealistiske grafiske streken kler denne stemninga som blodig øks i tømmerhoggarhand. Det heile er så tungt at ein formeleg kan kjenne vekta av spelet på skuldrene.
Det er lett å gå seg litt vill, for snøkledde tre ser veldig ut som andre snøkledde tre, og dei er det mange av her. Men ein kan heldigvis ty til eit rimeleg oversiktleg kart for å halde aust frå vest og nord frå sør. Overflatisk sett går storparten av Year Walk ut på å vandre rundt i skogen og sjå seg rundt, observere, leite etter ting ein kan manipulere, finne samanhengen mellom det ein ser her og det ein såg der borte.
Presentasjonen av problema du må løyse undervegs er stort sett nokså diskré, ikkje på noko som helst tidspunkt seier spelet til deg at «no må du gå dit, no må du finne desse greiene her». I staden stoler Simogo på spelaren sine evner til å observere og dra slutningar. Det er forfriskande i ei tid der dei aller, aller fleste spel held deg i handa frå første steg. Og skulle du ikkje klare å kople saman dei rette tankerekkene, har du dessutan eit hendig hintsystem til disposisjon. Her kan du trykke på eitt og eitt hint om gongen, for å få litt og litt meir informasjon om kva det er du skal gjere.
Gåtene er tidvis imponerande fiffige og kreative, om ikkje direkte revolusjonerande for sjangeren. Ein snakkar jo gjerne om at «løysinga var rett føre nasen på meg» når ein går glipp av noko som i etterkant verkar heilt openlyst, men ei av gåtene her tar denne vrien til eit heilt nytt nivå. Det er rett og slett avgjerande at du faktisk følgjer med når spelet prøver å fortelje deg noko, anten det er i form av lyd eller bilde. Bruken av lyd er tidvis såpass sentral at eg ei lita stund stod litt fast fordi eg ikkje høyrde godt nok etter.
Skummelt på meir enn ein måte
Nettopp fokuset på observasjon er nøkkelen til at Year Walk er det første spelet som har fått meg til å skvette høglydt. Tidvis kan det nærme seg desse lurevideoane folk elskar å dele med seg på nettet – du veit, dei der du skal sjå nøye etter for å finne ut kva som er rart eller feil med biletet. Så sit du der, djupt konsentrert og søkande heilt ned på pikselnivå, og dette ser jo ut som eit heilt vanleg bilete, men DER kjem monsteransiktet og den infernalske skrikelyden, og du hoppar bakover i stolen, og så kjem prikkinga i huda og frysningane. Og pust roleg.
Men dette er berre ein del av det. For Year Walk er ikkje berre skvetteskummelt, det er faktisk ikkje eingong hovudsakleg skvetteskummelt. Det er urovekkjande, det knyter seg litt i magen, og i det heile kan stemninga minne litt om grøssarklassikaren Blair Witch Project – eller kanskje er det berre den einsame og isolerte skogssettinga som lurer meg inn på dei tankar?
Det er rart på den ekle måten som ein David Lynch-film kan vere det; du forstår ikkje alltid heilt kva det er du ser, men du veit at du helst ikkje vil sjå det. Og det er intenst, for det festar seg ei kjensle av at noko vil skje, noko fælt, kva tid som helst, kanskje om to sekund, kanskje om fem minutt, og dermed blir ein sitjande med skuldrene oppunder øyra heile tida.
Year Walk er ikkje noko stort spel. Det tok meg ein stad mellom ein og to timar å runde det første gong, med litt hjelp frå hintfunksjonen innimellom. Men vent, det er ikkje over etter første gongs runding. Spelet ber deg meir eller mindre direkte om å spele det ein gong til, utan at eg skal gå nærmare inn på korfor, i fare for å røpe noko sentralt.
Poenget er at du ved slutten av første runding får eit hint som du kan bruke neste gong. Dette hintet gir deg indirekte tilgang til informasjon som er tvingande nødvendig for å løyse ei av gåtene i spelet, og som ein herleg bonus får du både ei fiktiv bakom-historie, som på finurleg vis blir fletta inn i sjølve spelet, samt ei heilstøypt og kledeleg avslutning på historia som spelet presenterer.
Konklusjon
Dette er ikkje noko for dei lettskremde blant oss. Trass i eit nokså tilbakelent tempo og ein diskré og avbalansert presentasjon er Year Walk ein intens, ubehageleg og særdeles stemningsfull grøssar, som nærmast trugar deg til å halde auge og øyre stivt retta mot skjermen til ei kvar tid.
Men det er ikkje berre skremselsfaktoren som er verdt å merke seg her. Eg trur ikkje eg røper for mykje når eg påstår at plottet er noko nær ein klassisk sjalusitragedie, og trass i den svært konsentrerte og kortfatta forma historia tar, blei den for min del eit motiv i seg sjølv undervegs: Kven var ho der, kven er han eg styrer, korleis heng ho og han saman med alt dette andre? Kva er det eigentleg eg blir fortalt her?
Når eg så runda spelet, og ikkje hadde fått svar på alle spørsmåla, kjendest det både som ein lette og som eit nytt spenningsmoment då spelet oppfordra meg til å gjere det ein gong til; det var ikkje over likevel, det er meir her. Bakom-historia ein då etter kvart får tilgang til, som framstiller ein periode der spelets forfattar gjer research i samband med skrivinga av nettopp spelets historie, er eit herleg samansurium av dagboksnotat og metanivå og eg veit ikkje kva, og det gir Year Walk det endelege punktumet spelet fortener.
Nei, dette er verkeleg ikkje noko for dei lettskremde. Men for alle oss andre er det ingenting å lure på: Me skal dra ut på årsgång.
Likar du grøssarar og andre typar tussmørke spel? Ta ein kikk på det dystre plattformspelet Limbo og skumle Slender: The Arrival.
